نياز به سرمايه گذاري در توليد خودروهاي الكتريكي و هايبريدي
نوشته ؛ كامران طالبي فرد ، دكتري كسب و كار
خبري چند روز پيش منتشر شد مبني بر ساخت اولين خودروي تمام الكتريكي شاسي بلند ويتنام و آغاز فروش اين خودرو از سال آينده در بازار هاي طراز اول جهاني. اين خبر همانقدر كه بهت آور بود نشان دهنده چشم انداز قطعي صنعت خودرو جهاني هم مي باشد .صنعت خودرو ايران كه فعاليت خود را از دهه ١٣٣٠ شمسي يا دهه ١٩٥٠ ميلادي با مونتاژ جيب ويليز شروع كرد، قدمتي در حدود هفتاد سال دارد اما توليد در مقياس انبوه قطعا با توليد پيكان دركارخانجات ايرات ناسيونال يا همان ايران خودروي امروزي از سال ١٣٤٦ شروع شد زماني كه ويتنام درگير جنگ داخلي شديد بود و حتي كره جنوبي هم صنعت خودرو نداشت در اين نوشتار قصد نداريم به نبش قبر گذشته صنعت خودرو در كشور بپردازيم بلكه تمركز به داشتن نگاه ستراتژيك براي آينده اين صنعت است.
الگويي از يك استراتژي موفق ؛
صنعت خودوسازي چين توليد صادرات محور خود را از اواخر دهه نود ميلادي آغاز كرد در ابتدا توليد خودروها با روش مهندسي معكوس انجام مي پذيرفت اما در طول بيش از يك دهه فعاليت كم كم شركت هاي خودروسازي چيني با استخدام طراحان و مهندسان آلماني ، ايتاليايي و ساير كشورهاي اروپايي زمينه توليد پلت فرم هاي مخصوص خود را ايجاد كردند بطوري كه شركت هاي خودروسازي چيني كه در دهه نود ميلادي كار خود را با مهندسي معكوس و يا بعبارتي دزدي صنعتي از پلت فرم هاي خودروهاي ژاپني ، اروپايي و يا كره اي آغاز كرده بودند در طول شش و هفت سال گذشته هر كدام صاحب يك تا چند پلت فرم انحصاري مخصوص خود شده اند و خودروهاي جديد خود را بر روي آنها توسعه داده اند. اين روند پيشرفت صنعت خودروسازي چين در كشور ما كاملا ملموس بوده است خودروهاي چيني كه در دهه هشتاد شمسي وارد كشور شده اند همگي با روش مهندس معكوس توليد شده بود ، سپس در مرحله دوم خودروهاي كه در نيمه اول دهه نود شمسي وارد كشور شدند نمونه هاي از ساخت اتاق بر روي همان پلت فرم هاي قديمي اكثرا مهندسي معكوس شده بودند و در نهايت خودروهاي چيني كه درطول پنج ، شش سال گذشته وارد كشورشده اند از پلت فرم هاي جديد و اختصاصي طراحي شده مختص چيني ها بهره مي برند كه توسط مهندسان عموما اروپايي شاغل در شركت هاي خودروسازي چيني طراحي شده اند . اين خودروها در طول بيست سال گذشته در بازار كشورهاي در حال توسعه همانند ايران ، روسيه ، اوكراين ، بلاروس و كشورهاي آمريكا جنوبي به فروش رفته اند البته تا قبل از شروع سري جديد تحريم ها عليه كشورمان يعني تا سال ١٣٩٧ ايران همواره بزرگ ترين بازار صادراتي خودروهاي چيني بوده است و در رتبه دوم عموما كشورهاي روسيه و آمريكاي جنوبي مثل ونزوئلا قرار داشته اند اما چيني ها به همين مقدار توسعه و جاه طلبي قانع نبوده و نيستند و براي ورود به بازارهاي طراز اول دنيا همچون بازارامريكا و اروپا برنامه هاي مفصلي را در سر دارند. اما راهكار استراتژيك چيني ها براي ورود به اين بازارها چيست ؟ در واقع رقابت در اين بازارها همانند بازار امريكاي شمالي و اروپا آنقدر سخت و سنگين است كه اگر چيني ها مي خواستند به شيوه ساير كشورها و برندهاي قبلي به اين بازارها ورود پيدا كنند شايد اين موضوع چند دهه زمان مي برد اما در مقابل چيني ها با استفاده از استراتژي ميانبر در حال سرمايه گذاري براي ورود به اين بازارها هستند. چيني ها با درك صحيح اقيانوس آبي صنعت خودرو ، يعني بازار در حال رشد خودروهاي الكتريكي ، بخش اصلي تمركز خود براي ورود به اين بازار ها قرار داده اند تا بدين صورت بتواند فاصله خود با توليد كنندگان كره اي ، ژاپني ، امريكايي و اروپايي را كاهش دهند . اين شركت ها با الگو قرار دادن شركت تسلا و يا شركت هاي ژاپني همانند تويوتا ، ميتسوبيشي و نيسان به سرمايه گذاري سنگين بر روي توسعه خودروهاي الكتريكي پرداخته اند تا از اين روش بتوانند در زمان بسيار كوتاه تري به بازار هاي درجه يك جهان همانند بازار امريكا و اروپا دسترسي پيدا كنند . به همين دليل امروزه اكثر خودروسازي هاي چيني در حال توسعه خودروهاي الكتريكي براي پنج تا ده سال آينده هستند .
استراتژي مناسب براي توسعه صنعت خودرو كشور ؛
صنعت خودرو كشور ما در حالي كه روزگاري دردهه هفتاد شمسي خود را با صنعت خودروسازي كره قياس مي كرد حال آرزوي رسيدن به صنعت خودروي چين را دارد . اگر صنايع خودرسازي ما واقعا علاقه دارند تا به توسعه پايدار دسترسي پيدا كنند بايد با درك تغيير پارادايم در صنعت خودرسازي جهان افق ديد و ماموريت جديدي براي خود تعريف كنند . سرمايه گذاري بر روي توليد خودروهاي الكتريكي يا هايبريدي مي تواند بهترين استراتژي براي صنعت خودروي ما باشد . البته شايد اين سوال پيش آيد كه با توجه به قيمت پايين سوخت در كشور ما صنايع خودروسازي داخلي ضرورتي براي انجام سرمايه گذاري جهت توليد خودروهاي الكتريكي و يا هايبريدي مي بينند؟ در پاسخ بايد گفت اين موضوع از دو منظر قابل پاسخ است اول آمار بالاي مصرف سوخت در كشور كه يارانه پرداختي براي آن ، تبديل به يك مسئله حياتي براي دولت شده است و فشار زيادي را به بودجه کشور وارد مي كند از طرف ديگر در آينده نچندان دور خودروهاي غير الكتريكي يا حداقل هايبريدي در بیشتر بازارهاي بزرگ دنيا ديگر خواهان نخواهند داشت و حتي فروش آنها ممنوع خواهد شد ، لذا ضروري است چنانچه به دنبال توسعه واقعي صنعت خودرو هستيم با تعريف افق ديد و ماموريت جدید برای اين صنعت ، در جهت برنامه ريزي براي توسعه و توليد خودروهاي الكتريكي و هايبريدي اقدام شود. با توجه به نبود زير ساخت هاي لازم براي خودروهاي الكتريكي در شهرهاي كشور ، در كنار ضرورت توسعه اين زير ساخت ها ، توليد خودروهاي هايبريدي مي توانند گزينه بسيار مناسبي براي صنعت خودروي كشور باشد .
در پايان براي درك ضرورت تغيير پارادايم در صنعت خودرو كشور مثالي از يك صنعت ديگر ذكر مي شود تا به درك اهميت استراتژيك اين موضوع كمك كند ، حدود ده سال پيش يكي از اساتيد دوران تحصيل كارشناسي ارشد داستان جالبي را در درس استراتژي براي ما تعريف كرد. به گفته استاد ما ، در آن زمان ايشان در يكي از شركت هاي اصلي توليد كننده پودرهاي شوينده بعنوان مشاور فعاليت داشتند . در آن مقطع شريك آلماني اين شركت ايراني به آنها پيشنهاد داده بود تا در ازاي دريافت مبلغ دويست ميليون يورو چند فرمول انحصاري مربوط به پودرهاي شوينده ماشين لباس شويي را به همراه كپي رايت آنها در اختيار شريك ايراني قرار دهد . طرف ايراني نيز از اين موضوع استقبال كرده بود و آنرا زمينه ساز توليد برند طراز اول در صنعت پودرهاي شوينده و ورود به بازارهاي بزرگ جهاني درك كرده بود. در همين زمان ايشان در نقش مشاور استراتژي شركت ، با مطالعه این صنعت و بازار جهانی متوجه مي شوند كه آينده صنعت پودرو هاي شوينده درحال نابودي است زيرا شركت هاي توليد كننده لوازم خانگي در حال توسعه دستگاه هاي ماشين لباس شويي با تكنولوژي نانو و يا تكنولوژي اولتراسونيك هستند كه نه به آب و نه به پودر شوينده احتياجي نخواهند داشت ! در نتيجه پرداخت چنين مبلغ هنگفتي براي در اختيار گرفتن چند فرمول پودر شوينده به جهت بدست آوردن بازارهاي صادراتي به هيچ وجه عاقلانه نيست . در واقع پارادايم در صنعت ساخت ماشن لباسشويي در حال تغيير است و در پارادايم جديد فناوري بكار رفته بطور كامل با فناوري در پارادايم قبلي متفاوت خواهد بود . مشابه اين اتفاق امروزه در صنعت خودرو هم در حال رخ دادن است لذا اگر واقعا قصد توسعه پايدار صنعت خودرو كشور را داريم بايد بروي پارادايم جديد ، يعني خودروهاي الكتريكي و يا حداقل هايبريدي سرمايه گذاري كنيم . سرمايه گذاري براي توليد پيشرانه هاي بنزيني حتي با تكنولوژي توربو ديگر چندان گزينه هوشمندانه اي نيست و تنها مي تواند زمينه تامين نياز بازارداخلي را محيا كنند و كمكي به صادرات محور شدن صنعت خودرو و جبران عقب ماندگي ها در اين زمينه نخواهد كرد .
