پیشنهادی برای تولید وانت نیمه سنگین داخل شهری / بین شهری برای جایگزین وانت زامیاد
نوشته : کامران طالبی فرد ؛ دکترای بازاریابی، تحقیقات بازار، مشاور صنعت خودرو
مصرف بنزين كشور در چند سال گذشته بطور متوسط به بیش از 100.000.000 ليتر در روز رسيده است. اين ميزان مصرف سوخت در مقايسه با ساير كشورهاي مشابه از نظر ساختار جمعیتی/ اجتماعی با كشور ما ، بسيار بيشتر است. اين حجم از مصرف سوخت علاوه بر ايجاد آلايندگي زياد و تاثيرات زيست محيطي ، سبب فشار بر بودجه ساليانه دولت و تاثير نامطلوب زياد بر ناترازی بودجه مي شود. از آنجايي كه دولت براي قيمت سوخت يارانه زيادي را در نظر مي گيرد، ازدياد مصرف بنزین سبب فشار برمنابع بودجه دولت مي شود. اكثر كارشناسان معتقد هستند افزايش قيمت سوخت بخصوص افزايش قيمت بصورت تدريجي راه حل مناسب و نهایی براي كاهش فشار يارانه سوخت بر بودجه دولت مي باشد. اما بايد توجه كرد كه اين مسئله تنها يك معادله تك متغييره نيست و چنانچه تصميم بر افزايش قيمت سوخت بطور تدريجي گرفته شود مي بايست با تفكر سيستمي براي آن به ارائه راهکارهای موازی پرداخت. از جمله تمركز بر توليد و عرضه خودروهاي با مصرف سوخت بهينه و به اصصطلاح كم مصرف و يا خودروهاي با پيشرانه يا سوخت جايگزين همانند خودروهاي هايبريدي ، پلاگين هايبريدي و يا تمام برقي . طبق آخرين آمار ها امروز مصرف بنزين در كشور به حدود 120.000.000 لیتر بطور روزانه رسيده است. اين در حالي است كه از اين حجم مصرف بنزين روزانه در حدود بيست درصد متعلق به تنها يك نوع خودرو می باشد . وانت زامياد يا همان وانت آبي روزانه بيست درصد از حجم بنزين مصرفي كشور را به خود اختصاص مي دهد . شايد اين موضوع منطقي به نظر نرسد زيرا تعداد اين خودرو در برابر برخی از انواع خودروهای دیگر محدودتر است ، اما بدليل نوع كاربري آن تقريبا صد درصد وانت زامياد هاي موجود در كشور بطور متوسط روزانه بيش از ده ساعت در حال استفاده در سفرهاي درون شهري و برون شهري می باشند. از سوي ديگر اكثر كاربران اين خودرو از آن بعنوان اصلي ترين وسيله امرار معاش روزانه خود بهره می برند، كه چرخ اقتصادي خانواده آنها را به گردش در مي آورد. در نتيجه اگر دولت تصميم به قطع تدريجي يارانه سوخت و يا افزايش تدريجي بهاي بنزين داشته باشد، مي بايست به موازات بدنبال راه حل هاي جايگزين براي اين قشر از افراد جامعه باشد كه بطور مستقيم درآمد روزانه و معاش خانوار آنها به اين نوع وسيله نقليه وابسته است.
- بيان مسئله :
وانت نيسان جونيور يا همان وانت زامياد كه بنام شركت توليد كننده آن در ايران نام گرفته است از سال 1349 شمسی در كشور در حال توليد است . بدين ترتيب اين خودرو قديمي ترين خودروي است كه همچنان در كشور توليد مي شود و بقيه خودروهاي قديمي در حال توليد در كشور، بیش از بيست سال از اين خودرو جوانتر هستند. اما سوال اينجاست با وجود از رده خارج شدن خودروهاي قديمي كشور همانند پيكان ، پرايد ، پژو ٤٠٥ و …. چرا همچنان اين خودرو به توليد مي رسد در پاسخ بايد گفت عدم رقابت بويژه در بخش پايين دستي بازار خودرو و بخصوص بازار خودروهاي تجاري ، بي برنامگي خودروسازان دولتي و رضايت به وضع موجود و نبود جايگزين مناسب در بازار كشور، همگی سبب شده تا اين خودرو مستمعل آكبند همچنان در چرخه توليد باقي بماند. زيرا بقيه وانت هاي موجود در بازار اصطلاحا از نوع وانت هاي سبك بوده كه كارايي و توانايي حمل بار اين وانت را ندارند يا اينكه در دسته پيكاپ هاي گران قيمت قرار مي گيرند كه عملا از بودجه متقاضيان و كاربران وانت زامياد خارج مي شوند . در بخش مقدمه به اين موضوع اشاره شد كه وانت زامياد يا وانت آبي به تنهايي سهم بيست درصدي از مصرف روزانه بنزين در كشور را دارد. همچنين از اهميت و نقش آن در زندگي و امرار معاش خانوار مالكان و يا رانندگان آن گفته شد. بديهي است در صورت قطعي شدن تصميم دولت بر افزايش قيمت سوخت و واقعي كردن آن، كه امري اجتناب ناپذير به نظر مي آيد، مي بايست تمهيداتي براي گروه ها و افرادي كه از این نوع خودرو بعنوان وسيله امرار معاش روزانه استفاده مي كنند انديشيده شود. به همين دليل و به جهت اهميت موضوع در اين پروپوزال مختصر به ارائه راهكار هاي مناسب جهت جايگزيني خودروي وانت زامياد مي پردازيم. از آنجاي كه وانت زامياد با قيمت رقابتي در هنگام خريد، توانايي حمل بارهاي سنگين ( تا حدود سه تن ) را در مسافت هاي داخل شهري و بين شهري دارد، لذا گزينه جايگزين بايد داراي خصوصيات مشابه اما مجهز به فن آوري روز جهت مصرف سوخت حداقلي و بهينه و همچنين سطح ايمني بالا باشد زيرا وانت زامياد در كنار مصرف سوخت بسيار بالا ، از پايين ترین سطح ايمني فعال و غير فعال بي بهره است و طبق گزارش ها و آمار هاي پليس راهور پاي اصلي تصادفات برون شهري در كشورهم مي باشد . لذا در بخش بعد به معرفی چند گزينه مناسب جهت توليد و جايگزيني اين وانت مي پردازيم . گزينه هاي كه توانايي حمل بار با حجم و وزن مشابه يا حتي بيشتر را دارا هستند و همچنين از قيمت رقابتي بهره مي برند و مي توانند گزينه ايده آلي براي جايگزيني اين خودرو مستعمل در كشور ما باشند.
- گزينه هاي مناسب جايگزين وانت زامياد :
اصولا در كشورهاي اروپايي وانت هاي مسقف معروف به ون ترانزيت وظيفه حمل و نقل بارهاي ميان وزن را دارند. اما بدليل قيمت بالا و همچنين محدوديت ارتفاع و وزن بار اين نوع وانت هاي مسقف يا ون هاي باري در بازار كشور ما طرفدار نداشته اند. در كشورهاي آمريكا شمالي هم پيكاپ هاي غول پيكر معمولا وظيفه حمل بارهاي ميان وزن بيرون شهري و در داخل شهر هم ون هاي مسقف وظيفه حمل و نقل بارهاي در محدوده يك تا سه تن را بر عهده دارند كه مجددا به دلايل ذكر شده و قيمت بالا در كشور ما طرفدار نداشته اند و پيكاپ هم اصولا براي مقاصدی غير از جابجايي بار استفاده مي شوند. اما در كشورهاي شرق آسيا و همچنين كشورهاي حوزه خليج فارس نوعي از وانت هاي شبيه و كوچكتر از ميني كاميونت وظيفه حمل بارهاي داخل شهري و بيرون شهري وزن متوسط را بر عهده دارند كه هم از لحاظ ارتفاع بار و هم از لحاظ وزني محدوديت كمتري دارند و همچنين بدليل ساختار بدنه سبك وزن از قيمت رقابتی و البته ايمني مناسبی برخوردارند. عمده توليد كنندگان اين نوع وانت ها كه بارهاي با وزن يك تا سه و نيم تن را مي توانند حمل نمايند شركت هاي تويوتا ، داي هاتسو، هينو ، ايسوزو ، كيا ، و توليد كنندگان چيني هستند . اين وانت ها بدليل تكنولوژي مناسب پيشرانه و همچنين دارا بودن بدنه سبك وزن با وجود داشتن ساختار شاسي بسيار مستحكم، داراي مصرف سوخت بسيار پايين و بهينه مي باشند . خوشبختانه برندهاي معتبر ژاپني به غير از سرزمين اصلي در كشورهاي ديگر جز اتحادیه آسآن و همچنین کشورهای آسياي جنوب شرقي همانند تايلند ، اندونزي ، مالزي ، چين و ويتنام هم به توليد مي رسند، كه امكان واردات و خريد اين نوع وانت ها را چه بصورت ساخته شده CBUو يا بصورت قطعات منفصله CKD فراهم مي آورد . همچنين بدليل ساختار ساده بدنه آنها به سرعت امكان داخلي سازي شاسي و بدنه اين نوع وانت ها در داخل كشور وجود دارد .
- چگونه بودجه جايگزيني وانت زامياد را تامين نماييم ؟
بر فرض واردات يا توليد وانت جايگزين وانت زامياد ، مسئله اي كه پيش مي آيد تامين بودجه و چگونگي قانع كردن رانندگان و مالكان وانت زامياد به تعويض خودروي خود با وانت جايگزين جدید مي باشد . به اين منظور پيشنهاد مي شود هر وارد كننده خودرو نو در ازاي واردات هر دستگاه خودرو يك یا دو دستگاه وانت زامياد را خریداری و از رده خارج و اسقاط نمايد. در مقابل دولت با كاهش تعرفه واردات خودرو زمينه افزايش تيراژ واردات خودرو نو را محيا نماید . همچنين دولت از محل درآمد تعرفه واردات خودرو رديفی را براي بودجه جهت اختصاص وام کم بهره به مالكان وانت هاي زامياد از رده خارج شده اختصاص دهد تا ايشان اقدام به خريد وانت نو جايگزين با مصرف سوخت بهينه نمايند. بدين ترتيب نقدينگي لازم براي از رده خارج كردن وانت هاي زامياد موجود در کشور توسط وارد كنندگان خودرو تامين مي شود و در صورت تسهيل فرآيند واردات بخصوص كاهش تعرفه گمرکی، شاهد افزايش تعداد واردات خودرو و افزايش درآمد دولت ازمحل تعرفه گمركي واردات خودرو خواهيم بود. از همين محل درآمد، يك رديف بودجه براي اختصاص وام به مالكان وانت هاي زامياد كه خودروي ایشان توسط وارد كنندگان خريداري و اسقاط شده پرداخت مي شود تا اين افراد نسبت به خريد وانت جايگزين مدرن با مصرف سوخت بهينه و آلايندگي كم اقدام نمايند .
